Actueel

boekcover

De eerste grote protestbeweging in de psychiatrie danken we aan de tomeloze woede en inzet van Corrie van Eijk-Osterholt. Zij is een soort morele toetssteen waar ik als schrijver aan deze geschiedenis steeds weer bij terecht kom.

De 97-jarige Corrie overleed in februari 2020. In diezelfde maand overleed nog dit jaar Arend Jan Heerma van Voss, die mij ooit met Corrie in contact bracht. Nog zo’n kei. De cliëntenbeweging kent er gelukkig velen, al zijn ze niet altijd even zichtbaar.

Corrie bracht in 1972 met haar boek ‘Laten ze het maar voelen’ een storm van protest op gang die sindsdien nooit meer is verstomd. Zij beschrijft met ijzingwekkende precisie (onderkoelde woede) wat haar tweelingzus Mies in de psychiatrische inrichting allemaal overkwam. Ik pakte Corrie’s boek ‘Uitbehandeld’ uit 2002 er weer even bij. Alles in dit boek draait om de vraag waarom en hoe Mies tot chronisch patiënt werd gemaakt.

Ik citeer: ‘(…) het gebruik van geweld, van de dwangbuis, van eenzame opsluiting in een cel. Door deze meedogenloze behandeling werd het toch al geringe gevoel van eigenwaarde van mijn zus verder geschonden, werden haar angsten gevoed, zodat die desastreuze vormen konden aannemen.’

Helaas bestaat deze meedogenloze behandeling in de huidige ggz nog altijd. In sommige inrichtingen zelfs als standaardbehandeling bij wat ‘een psychose’ wordt genoemd. Evenzoveel verhalen van slachtoffers hiervan staan nu op het internet, soms halen ze de pers.

Ook de overmatige toepassing van psychofarmaca, waar Mies in latere inrichtingen aan werd onderworpen, bestaat nog steeds. Corrie schrijft: ‘Het leek de enige behandeling die men daar toen tot zijn beschikking had. Als deze ‘giftherapie’ niet hielp werden de patienten als uitbehandeld gestigmatiseerd.’

Het etiket uitbehandeld lijkt door de huidige herstelbeweging te zijn ondervangen. Ewout Kattouw is er een mooi voorbeeld van, hij schreef een prachtig boek en zet zich nu in voor anderen: https://www.stichting-pill.nl/

Andere aanpak

Mies Osterholt overleed op 75-jarige leeftijd in een inrichting. Haar verhaal zal niet licht worden vergeten.

Zie ook: Corrie en Mies

Maar hoeveel naamloze slachtoffers heeft het foute inrichtingssysteem niet gemaakt? En waarom is dat systeem nog steeds niet ontmanteld? Konden we daar maar een eensluidend antwoord op vinden. De richting is in ieder geval te vinden in mijn nieuwste boek over de cliëntenbeweging, dat als het goed is 1 december 2022 van de pers rolt.

Ik had de pen nog niet neergelegd of er verscheen een uitnodiging voor een vervolg: Onverminderd lange wachttijden, een stijgende zorgbehoefte, forse personeelstekorten. Er is sprake van een crisis in de ggz. Meer van hetzelfde gaat de problemen niet oplossen, schrijven MINDmedewerkers Steven Makkink en Nic de Vos Wael. Ook keien, allebei. Zij werkten vanaf de jaren ’70 als belangenbehartigers met hart en ziel aan een democratische ggz, vanuit cliëntenperspectief. En gaan nu bij MIND met pensioen.

Zij schrijven: De cliënten- en naastenbeweging pleit al sinds jaar en dag voor een andere aanpak: ruimte voor het eigen verhaal, oog voor de sociale en maatschappelijke context, ontwikkelings- en participatiemogelijkheden, ruimte om met passende zorg en ondersteuning het leven te leiden dat bij je past.

Veel zelfregie- en herstelinitiatieven geven al inhoud aan deze visie. Steeds meer zorgaanbieders zijn bereid het roer om te gooien. Gemeenten zoeken naar wegen om de inclusieve samenleving vorm te geven. De urgentie om goede initiatieven te bundelen en op te schalen wordt door alle partijen gevoeld. Alleen door samen te werken kunnen we de positie van psychisch kwetsbare burgers werkelijk verbeteren. 

Maar hoe gaan we dat aanpakken?

Het belooft een spannende bijeenkomst te worden. Want de kritiek, ook op MIND zelf, is niet van de lucht. Nu de oplossingen nog. Wie dit leest is van harte uitgenodigd. Om mee te praten of - beter misschien nog - te komen luisteren. Meer weten?

Zie: mindsessie